Hoe kunnen chirurgische teams duurzamer werken met minder afval en verspilling?
Incision · · 8 min readIn de chirurgie moeten we anders gaan werken om bij te dragen aan een oplossing voor de huidige klimaatproblemen. In dit blog duiken we in het probleem rond afval in de chirurgische zorg. We gaan kijken bij een aantal teams over de hele wereld die werken aan een betere, duurzamere toekomst.
Ongekend grote afvalberg
Wereldwijd produceren we elk jaar ongeveer 1,47 miljard ton vast afval. Meer dan 5 miljoen ton hiervan komt rechtstreeks van ziekenhuizen in het gezondheidszorgsysteem van de VS [1]. Ziekenhuizen van de National Health Service (NHS) van het Verenigd Koninkrijk dragen een relatief bescheiden 156.000 ton bij. Om een beeld te krijgen: dit komt jaarlijks nog altijd neer op het equivalent van ongeveer 400 Boeing 747’s vol afval [2].
De chirurgische zorg draagt onevenredig bij aan deze afvalberg. Tussen 20 en 70% van al het ziekenhuisafval is rechtstreeks te herleiden tot de operatieafdeling [3, 4]. In Nederland produceerde de operatieafdeling van het Leids Universitair Medisch Centrum in 2017 meer dan 180 ton afval, met een CO₂-uitstoot van meer dan 1500 ton als gevolg [5].
In de Verenigde Staten produceren ok’s in één dag tot 2000 ton afval [6]. Volgens dezelfde berekening komt dit neer op iets meer dan vijf jumbojets vol afval per dag. Aan welke kant van de Atlantische Oceaan je ook kijkt, de chirurgie geeft een ongekend grote afvalberg.
Elke dag produceert de chirurgische zorg in de VS het equivalent van meer dan vijf Boeing 747 jets vol afval.
Gigantische ecologische voetafdruk
De gezondheidszorg is een van de grootste veroorzakers van milieuvervuiling. In Nederland is de gezondheidszorg verantwoordelijk voor 4 tot 8% van de landelijke CO₂-voetafdruk [7]. In de VS genereert de gezondheidszorgsector ongeveer 10% van de landelijke broeikasgasuitstoot. De luchtvervuiling die dit veroorzaakt is jaarlijks verantwoordelijk voor een ziektelast (uitgedrukt in DALY's, disability adjusted life years) van 400.000 levensjaren [8]. Afval op deze schaal brengt enorme ecologische kosten met zich mee. Maar wat gebeurt er eigenlijk mee?
Ongeveer 85% van het ziekenhuisafval is algemeen, niet-gevaarlijk afval. Dit belandt meestal zonder verwerking in de vuilverbranding of op de vuilstort (of wordt (in het beste geval) gerecycled. De resterende 15% is gevaarlijk afval: al het afval wat een gezondheidsrisico met zich meebrengt. Hieronder vallen scherpe voorwerpen, besmettelijk materiaal, geneesmiddelen en radioactieve producten. Gevaarlijk afval wordt vaak verwerkt met behulp van hogetemperatuursmethodes zoals verbranding of aanvullende methodes zoals autoclaveren. In vergelijking met de verwerking van regulier afval zijn deze processen erg energieverkwistend, schadelijk voor het milieu en kostbaar. Ze kunnen verantwoordelijk zijn voor wel 86% van de afvalverwijderingskosten van een ziekenhuis [9].
Desondanks voeren veel instellingen algemeen afval ten onrechte af als gevaarlijk afval. Wel 90% van het ‘gevaarlijke’ afval kan in feite algemeen afval zijn. Dit leidt tot hoge kosten en een slechtere ecologische voetafdruk [10]. Een groot academisch ziekenhuis verminderde onlangs de productie van gevaarlijk afval met 75% door een eenvoudige audit, extra afvalbakken en voorlichting aan het personeel over het juiste afvalscheidingsprotocol [11].
Door juiste scheiding van gevaarlijk en niet-gevaarlijk afval kunnen de kosten voor afvalverwijdering en de ecologische voetafdruk van een ziekenhuis aanzienlijk afnemen.
De opkomst van wegwerpartikelen
Tegenwoordig bestaat chirurgisch afval veel meer dan voorheen uit wegwerpmaterialen en -apparatuur voor eenmalig gebruik. Veel wegwerpartikelen zijn nu gebruikelijker dan hun herbruikbare alternatieven, zoals onder andere schorten, doeken, diverse instrumenten en beademingscircuits. Dit toegenomen gebruik van wegwerpartikelen kan worden verklaard door meer gemak, kostenbesparingen en argumenten rond infectiepreventie. Deze redenen worden nu steeds kritischer onder de loep genomen.
In één onderzoek werden twee grote Amerikaanse medische centra in Maryland en Washington vergeleken om de impact van de overstap van wegwerpartikelen op herbruikbare benodigdheden te evalueren. Bij herbruikbare items ging het onder andere om chirurgische kommen, operatieschorten en hoezen voor operatie- en instrumententafels. Uit het onderzoek, dat is gepubliceerd in het AORN Journal, bleek dat ok’s met herbruikbare producten hun totale hoeveelheid afval met gemiddeld 65% konden terugdringen op een veilige manier. Door deze veranderingen werd er minder afval gestort en nam de CO₂-uitstoot door verbranding af. Bovendien bespaarden de ziekenhuizen meer dan 13.000 dollar per jaar [12].
De rol van herbruikbare materialen
Er is inmiddels veel onderzoek waaruit blijkt dat herbruikbare chirurgische benodigdheden het beter doen op milieugebied en daarnaast minder kosten [13, 14]. De Wereldgezondheidsorganisatie stelt dat herbruikbare doeken en jassen geen extra gezondheidsrisico geven in vergelijking met wegwerpmaterialen [15]. Herbruikbare producten bieden ziekenhuizen een bewezen veilig alternatief voor wegwerpartikelen, met minder afval. Van herbruikbare operatieschorten is bijvoorbeeld meerdere malen aangetoond dat het personeel ze graag draagt, dat ze comfortabel zijn en duurzaam [16].
Met lokale initiatieven is het gelukt om herbruikbare producten te introduceren in lokale protocollen en toeleveringsketens, waardoor de milieubelasting en kosten aanzienlijk zijn afgenomen. In 2022 voerde een team van Leeds Teaching Hospitals NHS Trust een project uit om de CO₂-voetafdruk van de laparoscopische appendectomie te verminderen. Dat deden ze door diverse nieuwe maatregelen in te voeren, onder andere stoppen met het gebruik van wegwerpjassen en -doeken en efficiënter inrichten van hun instrumententray [17]. Met een bekroond initiatief is het team erin geslaagd om hun ecologische voetafdruk te verkleinen, minder afval te produceren en de kosten te verlagen bij elke laparoscopische appendectomie in hun regio.
Overschakelen van wegwerpmaterialen naar herbruikbare benodigdheden is veilig, vindt steun bij het personeel en kan het afval en de kosten in de ok aanzienlijk verminderen.
Mandaat voor verandering
Er is een krachtig mandaat voor verandering op het gebied van afval in de chirurgische zorg. Of het nu om het milieu of om het geld gaat, twee dingen zijn duidelijk: ten eerste is er verandering nodig en ten tweede komt er verandering.
In 2020 werd Kaiser Permanente als eerste gezondheidszorgstelsel in de VS CO₂-neutraal. De NHS streeft ernaar om in 2045 de eerste CO₂-neutrale nationale gezondheidszorgdienst ter wereld te zijn. Een team van het Solihull Hospital in het Verenigd Koninkrijk heeft onlangs de eerste CO₂-neutrale operatie ter wereld uitgevoerd [18]. In alle landen en specialismen werken teams voortdurend aan innovaties om verspilling tegen te gaan en de duurzaamheid van de chirurgische zorg te verbeteren.
Als het aan zorgverleners ligt, willen we absoluut minder verspillen, minder afval produceren en onze milieu-impact beperken. Uit een multicenter-onderzoek onder chirurgen bleek dat 95% bereid was om hun workflow aan te passen om de hoeveelheid afval te verminderen [19]. In een recente enquête onder cataractchirurgen vond 92% dat er tegenwoordig buitensporig veel afval wordt geproduceerd in de ok en dat dat minder moet worden. En 99% was bezorgd over klimaatverandering en wilde meer herbruikbare opties [20].
Chirurgische teams bevinden zich in een unieke positie om duurzaamheidsinitiatieven te leiden, met toegang tot de belangrijkste stakeholders en de mogelijkheid om zinvolle veranderingen in de leveringsketen te bewerkstelligen.
Het is niet gemakkelijk om dingen te veranderen in de gezondheidszorg. Daarvoor hebben we technologische oplossingen nodig waarmee we transparante en geïnformeerde beslissingen kunnen nemen over de toewijzing van kosten en middelen. Samen kunnen we onze strategieën delen en de benodigde veranderingen doorvoeren, waar het milieu en onze patiënten wel bij varen.
Bij Incision schrijven we graag blogs die het gesprek op gang brengen, teams dichter bij elkaar brengen en op een dynamische manier informeren. Als we samen leren, groeien we samen. Dus doe mee!
